Саламаттыкты сактоо жана социалдык өнүктүрүү министрлиги кыйноолорго каршы күрөшүүчүлөрдүн сунуштарына жооп берүү чаралары тууралуу билдирди

12 -октябрда Бишкекте кыйноолорду алдын алуу боюнча улуттук борбордун Координациялык кеңешинин кеңейтилген жыйыны болуп өттү, ага депутаттар, Акыйкатчы институтунун, Саламаттыкты сактоо жана социалдык өнүктүрүү министрлигинин, Милдеттүү медициналык камсыздандыруу фондунун, “Сорос-Кыргызстан Фонду”, ЕБнын Кыргыз Республикасындагы Өкүлчүлүгү, ЕККУнун Программалык бюросу жана башка эл аралык уюмдар катышты.

Жолугушуунун катышуучулары өлкөдөгү учурдагы эпидемиологиялык абалда COVID-19га даярдануу жана ага жооп берүү үчүн психиатриялык ооруканалар тарабынан көрүлгөн чараларды талдоо жана баалоо боюнча КР УКМКнын атайын изилдөөсүнүн жыйынтыктарын карап чыгышты, жана да атайын изилдөөнүн жыйынтыктары боюнча талкулоо жана сунуштарды кабыл алуу.

Кыйноолордун алдын алуу боюнча улуттук борбордун иши эркиндигинен ажыратылган жана чектелген жерлерге барууларды алдын ала өткөрүүгө негизделген. Бул сапарлардын жыйынтыгы боюнча адистер адамдарды кыйноо жана катаал мамиле кылуу фактыларын алдын алууга багытталган сунуштарды иштеп чыгышат. Бул көрсөтмөлөр мамлекеттик органдарга келип түшөт, алардын жетекчилери бир айдын ичинде жөнөтүлгөн сунуштар боюнча көрүлгөн чаралар жөнүндө отчет бериши керек. Бишкекте өткөн жолугушуу кыйноолорду алдын алуу боюнча маселелерди адам укуктарын коргоочулар жана эл аралык уюмдар, жарандык коом жана мамлекеттик органдар биргеликте, таза, ачык иштеши керектигинин айкын мисалы болуп калды.

Кыйноолорду алдын алуу боюнча улуттук борбордун директору Бакыт Рысбеков Кыргыз Республикасынын кыйноолорду алдын алуу боюнча улуттук борборунун эксперттеринин отчету беш ири психиатриялык ооруканаларда бейтаптарды кармоо шарттарын изилдөөгө негизделгенин айтты.

«Өткөрүлгөн кыдыруулардын жыйынтыгы боюнча борбордун өкүлдөрү бир нече негизги сунуштарды иштеп чыгышты. Ошентип, жабык психиатриялык мекемелерди эс алууга жана иштөөгө ылайыктуу шарттары бар ачык мекемелерге пландап которуу сунушталууда. Бейтаптарды мүмкүн болушунча жашаган жерине жакын жайгашкан ооруканаларда дарылоо сунушталат. Эмгекке ыктыярдуу катышуу принцибин толук  сактоо менен психиатриялык ооруканалардын бейтаптарын социалдык жана эмгектик калыбына келтирүү жана көнүктүрүү системасын иштеп чыгуу маанилүү. Кармоо шарттары адамгерчиликсиз болгон айрым ооруканаларды жабуу керек (тактап айтканда, мындай абал Жалал-Абад облусунун Кызыл-Жар айылындагы психиатриялык ооруканада сакталып турат), ошондой эле бейтаптардын укуктарынын жана эркиндиктеринин так сакталышына көзөмөлдү күчөтүү керек “, – деп кыйноолорду алдын алуу боюнча Кыргызстандын улуттук борборунун башчысы билдирди.

Ал кошумчалагандай, пандемия учурунда улуттук борбор психиатриялык ооруканаларда инфекциянын коопсуздугун жакшыртуу боюнча чараларды иштеп чыгуу үчүн эпидемиологду тартууну сунуштады. Атап айтканда, Саламаттыкты сактоо жана социалдык өнүктүрүү министрлиги бул пунктту аткарды.

Жалпысынан алганда, Бакыт Рысбековдун айтымында, кээ бир жабык мекемелерде жылыштар бар, бирок абал кескин өзгөрдү жана бардык ооруканаларда бейтаптардын укуктары сакталат деп азырынча айта албайбыз.

Саламаттыкты сактоо жана социалдык өнүктүрүү министрлигинин өкүлдөрү өз баяндамасында КР Кыйноолорду алдын алуу борборунун эксперттеринин көрсөтмөлөрүнө жооп берүү чаралары тууралуу билдиришти.

Саламаттыкты сактоо жана социалдык өнүктүрүү министринин орун басары Жалалидин Рахматуллаев белгилегендей, аны ишке ашыруу үчүн көбүрөөк убакытты жана каражатты талап кылган сунуштар бар. Ошого карабастан, Саламаттыкты сактоо жана социалдык өнүктүрүү министрлиги аларды эске алды жана кызматташууга даяр.

ММК Фондунун башкы адиси Айнур Мамашева кыйноолордун алдын алуу боюнча улуттук борбордун сунуштарын аткаруу үчүн методикалык жардам көрсөтүү менен жумушчу топ түзүлгөндүгүн жана Республикалык психикалык ден соолук борборунун кызматкерлери менен бирге көңүл буруу планы иштелип чыккандыгын билдирди.

“Көптөгөн бөлүмдөр каржылык чыгымдарды талап кылган жок. Болгону РПДБнун кызматкерлеринин саясий эрки жана активдүү иши керек болчу”, – деп белгиледи адис.

Ал бул системада алдыңкы сапта бейтап болушу керектигин баса белгиледи. Бейтап  толугу менен медициналык жардам жана анын ичинде психиатриялык жардам алышы, анын социалдашуусу үчүн мүмкүн болгон нерсенин баары жасалышы жана анын үй -бүлөсүнөн үзүлбөшү маанилүү.

Өз кезегинде, «Сорос-Кыргызстан» Фондунун аткаруучу мүдүрү Шамил Ибрагимов эл аралык уюм КР Кыйноолорду алдын алуу борборунун стратегиялык өнөктөшү бойдон кала берээрине ишендирди жана борбордун Кыргызстанда адам укуктарын менен эркиндиктерин коргоо боюнча ишин колдойт.

«Бүгүн, апыртпастан, тарыхый маанилүү окуя болду,  Саламаттыкты сактоо жана социалдык өнүктүрүү министрлигинин өкүлдөрү мыйзамдын нормасы талап кылгандай, биринчи жолу Координациялык кеңешке борбордун сунуштарына көңүл буруу суроолору боюнча аткарылган иштер жөнүндө отчет беришти. Министрликтин отчету канааттандырарлык деп табылды, көрсөтмөлөрдүн көбү аткарылды ”, – деди жыйындын жыйынтыгын чыгарган Координациялык кеңештин төрагасы Айдар Сыдыков.

“Министрликтин  өкүлдөрү жеринде кырдаалга таасир этүү үчүн психиатриялык ооруканаларга кийинки сапарларга катышууга даяр экендигин”,– ал  кошумчалады

Кайчылаш текшерүүдөн кийин Кыйноолорду алдын алуу боюнча улуттук борбордун сунуштары парламенттин кароосуна жөнөтүлөт. Жыйынга катышкан Жогорку Кеңештин депутаты жана Координациялык кеңештин мүчөсү Асель Кодуранова парламент КР Кыйноолорду алдын алуу боюнча улуттук борборунун отчетун угарын айтты. Талкуулоонун жыйынтыгы боюнча парламентарийлер министрликтер менен ведомстволор үчүн аткарууга милдеттүү болгон токтом чыгарышат.